کد مطلب:188701 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:219
درس های عقیدتی و مبارزه با انحراف های فکری
بحران فكری و فرهنگی، یكی از مهمترین مشكلاتی است كه پس از رحلت رسول اسلام (ص) برای جامعه ی آن عصر، رخ نمود.
جریان ها و ملاحظات سیاسی، دست جامعه را از دامان عترت كوتاه ساخت و از میان دو یادگار پیامبر (ص) تنها قرآن، منبع و مرجع شناخت احكام و عقاید بشمار آمد.
قرآن از نظر ماهیت و محتوای خود، كمبودی نداشت؛ زیرا به تصریح وحی:
«و نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شی ء». [1] .
ای پیامبر! قرآن را بر تو فرو فرستادیم، به گونه ای كه بیانگر حكم و قانون هر چیز باشد.
امام علی (ع) فرموده است:
«و اعلموا انه لیس علی احد بعد القرآن من فاقة و لا لاحد قبل القرآن من غنی...» [2] .
هان! بدانید كه با داشتن قرآن (فهم و تدبر در حقایق آن) هیچ كس را نیازی باقی نخواهد ماند و بدون قرآن، هیچ كس به غنا و بی نیازی نخواهد رسید.
این بیان ها، نشانگر كمال قرآن و كفایت آن برای هدایت و راهیابی انسان ها به معارف الهی و وظایف شرعی است، اما پذیرش و فهم این حقیقت بدان معنا نیست كه قرآن، معلم و مفسری ویژه و ژرف نگر لازم نداشته باشد.
شواهد تاریخی و عینیت های جامعه پس از رحلت رسول خدا (ص) خود دلیلی روشن بر نیاز امت اسلامی به معلم و مربی الهی است.
پیدایش ارتدادها و اندیشه هایی چون اندیشه ی خوارج، بحران های فكری و
[ صفحه 79]
عقیدتی و بدعت ها و تفسیر به رأی ها و نحله های متباین و چه بسا متضاد كلامی، همه و همه گواه نارسانی دانش توده ها برای فهم معارف قرآن و استنباط احكام و عقیده از آن است.
علی (ع) كه هم اكنون سخنش را در زمینه ی غنا و كمال قرآن آوردیم، در بیانی دیگر پرده از این راز برداشته و گوشه ای دیگر از حقیقت را تبیین كرده است.
آن حضرت پس از فراخواندن مردم به پیروی از نگاهبانان راستین، نسبت به كجروی ها و بدعت های راهیافته ی میان مردم، هشدار داده است.
«قد خاضوا بحار الفتن، و اخذوا بالبدع دون السنن، و ارز المؤمنون، و نطق الضالون المكذبون، نحن الشعار و الاصحاب، و الخزنة والابواب و لا تؤتی البیوت الامن ابواب ها، فمن اتاها من غیر ابوابها سمی سارقا، فیهم كرائم القرآن، و هم كنوز الرحمن، ان نطقوا صدقوا، و ان صمتوا لم یسبقوا...» [3] .
... مردمان به دریای فتنه ها و آشوب ها فرو شده اند، بدعت ها را گرفته و سنت های راستین پیامبر (ص) را رها كرده اند، مؤمنان منزوی گشته و گمراهان دروغپرداز به سخن آمده اند. ما (اهل بیت) هستیم كه بر قامت دین، جامه ای آراسته و برای پیامبر، اصحابی شایسته ایم. ما خزانه داران (اسرار و معارف الهی) و درهای علم و عملیم [4] به هر خانه ای باید از درهای آن وارد شد، و آنان كه از راهی دیگر به خانه در آیند، دزد خوانده می شوند، ارزش ها و كرامت های یاد شده در قرآن بر اهل بیت منطبق است و در سیمای آنان متجلی است. آنان گنجینه های خدایند، اگر لب به سخن گشایند، راست گویند و اگر در زمینه ای سكوت كنند، كسی به حق بر آنان پیشی نگیرد.
علی (ع) در این بیان تنها راه حل زدایش انحراف ها را، پیروی از اهل بیت علیهم السلام در فهم معارف قرآن و دین دانسته است.
بر این اساس، جامعه ی متكی به ظواهر قرآن، چون از شیوه ها و ملاك های صحیحی برای استنباط احكام و معارف قرآن برخوردار نبود، در حقیقت از محتوا و پیام
[ صفحه 80]
اهداف قرآن نیز دور گشت.
اكنون امام باقر (ع) در زمانی كه افزون بر نیم قرن از رحلت رسول اكرم (ص) گذشته و تنش های فكری و عقیدتی، شدت بیشتری یافته است، مجال می یابد تا با تشكیل حوزه ی عظیم درسی به تصحیح اندیشه ها بپردازد.
جریان ها و ملاحظات سیاسی، دست جامعه را از دامان عترت كوتاه ساخت و از میان دو یادگار پیامبر (ص) تنها قرآن، منبع و مرجع شناخت احكام و عقاید بشمار آمد.
قرآن از نظر ماهیت و محتوای خود، كمبودی نداشت؛ زیرا به تصریح وحی:
«و نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شی ء». [1] .
ای پیامبر! قرآن را بر تو فرو فرستادیم، به گونه ای كه بیانگر حكم و قانون هر چیز باشد.
امام علی (ع) فرموده است:
«و اعلموا انه لیس علی احد بعد القرآن من فاقة و لا لاحد قبل القرآن من غنی...» [2] .
هان! بدانید كه با داشتن قرآن (فهم و تدبر در حقایق آن) هیچ كس را نیازی باقی نخواهد ماند و بدون قرآن، هیچ كس به غنا و بی نیازی نخواهد رسید.
این بیان ها، نشانگر كمال قرآن و كفایت آن برای هدایت و راهیابی انسان ها به معارف الهی و وظایف شرعی است، اما پذیرش و فهم این حقیقت بدان معنا نیست كه قرآن، معلم و مفسری ویژه و ژرف نگر لازم نداشته باشد.
شواهد تاریخی و عینیت های جامعه پس از رحلت رسول خدا (ص) خود دلیلی روشن بر نیاز امت اسلامی به معلم و مربی الهی است.
پیدایش ارتدادها و اندیشه هایی چون اندیشه ی خوارج، بحران های فكری و
[ صفحه 79]
عقیدتی و بدعت ها و تفسیر به رأی ها و نحله های متباین و چه بسا متضاد كلامی، همه و همه گواه نارسانی دانش توده ها برای فهم معارف قرآن و استنباط احكام و عقیده از آن است.
علی (ع) كه هم اكنون سخنش را در زمینه ی غنا و كمال قرآن آوردیم، در بیانی دیگر پرده از این راز برداشته و گوشه ای دیگر از حقیقت را تبیین كرده است.
آن حضرت پس از فراخواندن مردم به پیروی از نگاهبانان راستین، نسبت به كجروی ها و بدعت های راهیافته ی میان مردم، هشدار داده است.
«قد خاضوا بحار الفتن، و اخذوا بالبدع دون السنن، و ارز المؤمنون، و نطق الضالون المكذبون، نحن الشعار و الاصحاب، و الخزنة والابواب و لا تؤتی البیوت الامن ابواب ها، فمن اتاها من غیر ابوابها سمی سارقا، فیهم كرائم القرآن، و هم كنوز الرحمن، ان نطقوا صدقوا، و ان صمتوا لم یسبقوا...» [3] .
... مردمان به دریای فتنه ها و آشوب ها فرو شده اند، بدعت ها را گرفته و سنت های راستین پیامبر (ص) را رها كرده اند، مؤمنان منزوی گشته و گمراهان دروغپرداز به سخن آمده اند. ما (اهل بیت) هستیم كه بر قامت دین، جامه ای آراسته و برای پیامبر، اصحابی شایسته ایم. ما خزانه داران (اسرار و معارف الهی) و درهای علم و عملیم [4] به هر خانه ای باید از درهای آن وارد شد، و آنان كه از راهی دیگر به خانه در آیند، دزد خوانده می شوند، ارزش ها و كرامت های یاد شده در قرآن بر اهل بیت منطبق است و در سیمای آنان متجلی است. آنان گنجینه های خدایند، اگر لب به سخن گشایند، راست گویند و اگر در زمینه ای سكوت كنند، كسی به حق بر آنان پیشی نگیرد.
علی (ع) در این بیان تنها راه حل زدایش انحراف ها را، پیروی از اهل بیت علیهم السلام در فهم معارف قرآن و دین دانسته است.
بر این اساس، جامعه ی متكی به ظواهر قرآن، چون از شیوه ها و ملاك های صحیحی برای استنباط احكام و معارف قرآن برخوردار نبود، در حقیقت از محتوا و پیام
[ صفحه 80]
اهداف قرآن نیز دور گشت.
اكنون امام باقر (ع) در زمانی كه افزون بر نیم قرن از رحلت رسول اكرم (ص) گذشته و تنش های فكری و عقیدتی، شدت بیشتری یافته است، مجال می یابد تا با تشكیل حوزه ی عظیم درسی به تصحیح اندیشه ها بپردازد.
[1] النحل / 89.
[2] نهج البلاغه، خطبه ي 175.
[3] نهج البلاغه، خطبه ي 153.
[4] اين سخن علي (ع) اشاره اي دارد به بيان پيامبر (ص) كه فرمود: «أنا مدينة العلم و علي بابها، فمن اراد المدينة فليأتها من بابها».